Молдо Кылыч Шамыркан уулу
(1866- 1917)
Кыргыздын алгачкы жазгыч акындарынын бири. Кочкор өрөөнүнүн Бугучу деген жеринде төрөлгөн. Кылычтын өз атасы Шамыркан — атактуу баатыр Төрөкелдинин тун уулу.
Анын “Зилзала” деп аталган чыгармасы 1911-жылы Казан шаарында араб алфавити менен басылып чыккан. Бул жагдай кыргыз элинин тарыхында басмага жарыланган алгачкы чыгармалардан болгондугун айгинелейт. Чыгармалары: “Чүй баяны”, “Керме тоо”, “Канаттуу”, “Кол казал”, “Кара Кочкор”, “Кыз-жигит”, “Мал казал”, “Жатакчылар”, “Чүй канаттуулары”.
Сатиралары: “Бүркүттүн тою”, “Он жети бий”, “Качанак Молдо Сулайман”, “Молдо Дүйшө”.
Санаттары: “Зар заман”“Азаматтар”, “Сапар”.
Кошоктору: “Байтайлак” ж.б.
Чыгармалары адам баласынын жүрүм-туруму жөнүндөгү этикалык ойлорго, накыл сөздөргө, тарбия-таалим идеяларына бай. «Чүй баяны», «Буудайык» чыгармасы табиятка каршы баруу адам баласы үчүн трагедия менен аякташы мүмкүн деген философиялык ойду билдирип турат.
Молдо Кылычтын чыгармалары тоталитардык идеология узак мезгил бою саясый кодулоодо болуп, «кара сандыкка» жабылган. Анын чыгармачылыгы жөнүндө 40-жылдары илимий эмгек жазган окумуштуу Тазабек Саманчин «Улутчул», «Космополит» катары куугунтукка алынган. Молдо Кылычтын адабий мурастары демократиялык жаңылануу жылдарында элге кайрылып келди, апасынын атын билбейбиз.
Уикипедиядан алынды
Молдо Кылыч жана анын чыгармачылыгы туралуу
Түндүк кыргыздарынын туңгуч жазма акыны — Молдо Кылыч Шамыркан уулу
Эки тагдыр:Молдо Кылыч жана Тазабек Саманчин
Кеп казына. Жүрөгүндө ыйман, акылында билими бар Молдо Кылыч
МОЛДО КЫЛЫЧТЫН ОСУЯТЫ же алдыда адамзатты саятчы Каратөлөктүн тагдыры күтүп турабы?
Молдо Кылыч: Жаңы сабаттын жарчысы. Айдың. Ойчул. Жазгыч акын
Ырлары
Айрым ыр саптары
Өзүнүн чоң атасы Төрөгелди жана кыйыр тууганы Ормон жөнүндө айтканы:
Атымды айтсам ким билет?
Атамды айтсам эл билет:
«Төрөгелди, Ормон» деп,
«Төгөрөктү соргон» деп…
Төрөгелди, Ормондун
Жаман эле жүргөнү.
Жакшы болду кечикпей,
Бачымыраак өлгөнү!
Кызын эркелетип айтканы:
Шайырбүбү Шайыр кыз,
Шаана менен айыл кыз.
Шайырга куда түшкөндө
Биз ошондо байыйбыз!
Алты кыздан кийин көргөн Тобокел аттуу уулун эркелетип айтканы:
Тобокелди сүйөлү
Бешигине баш катып.
Алты кыздын ичинде
Айланайын аш катык!
Өзү жана өзүнүн чыгармачылыгы жөнүндө айткандары:
Молдо Кылыч – мен атым,
Болжолу жок санатым.
Чала чыккан башынан
Чаар китептен сабатым.
Жүрө-жүрө арбыды
Казал жазган кагазым.
Болот калем колумда
Ок жыландын тилиндей.
Ак кагазым карала
Ителгинин жүнүндөй!
ЗИЛЗАЛА
Абал сөзүм бисмилла,
Айта берсек сөз мында.
Кеп чыгардым жаңыдан,
Келгин — өрдөк, биз — турна.
Китептерде бир болжол:
Коркунуч болоор жүз жылда,
Нур Мукамбет пайгамбар,
Үмүткөрбүз көп жандар.
Ойлоп кара артыңды
Ак сакалдуу каргандар.
Көрүп келдиң далайды
Узак жашап баргандар.
Сонун иштер көбөйдү
Сөзгө кулак салгандар.
Илгеркилер бир борум,
Өз эркинче болгону.
Зар заманга сүйлөдүм
Борумдарын болжолун.
Алла таала, ар ишти
Өзүң түзөп оңдогун.
Бу замана түрлөндү,
Жер силкинип термелди.
Кылкылдаган асман-жер
Бузулуп кетээр өңдөндү.
Санаага келбес иш болду,
Сакта, кудай, бендеңди.
Тоо бузулуп, таш кулап,
Жер жарылып, жар урап,
Ит бүткөндүн баарысы
Улуп-уңшуп чуркурап.
Жан алуучу келердей,
Чочуп турдук зыркырап.
Кудай өзү сактасын,
Асман, жерлер бузулуп,
Кетеби деп быркырап.
Матоодо төө бышкырып,
Ат кишинеп, кошкуруп,
Таш короолор калдырап,
Эчки, койдун — баарысы
Үркүп чыкты чүчкүрүп,
Байлаган жиби үзүлүп.
Өкүмү күчтүү кудайдын
Өткөрө чоң иш болду,
Өлүмдү эске түшүрүп.
Алланын иши ушундай,
Аманат бенде курусун,
Акыл жетпес караса
Кудуреттин жумушун.
Жер дүйнөнү туйлатып,
Көрдүңбү мындай кылышын,
Добуш тартып дүрүлдөп,
Өлүмдөн башка ойлобой,
Акылың кетти бириндеп.
А, кудайлап жалбаарып,
Алда кандай болоор деп,
Уктаган балдар ойгонду,
Ыйлабай өзү сооронду.
Алда кандай жорук деп,
Эси чыгып жаш балдар,
Булар дагы ойлонду.
Жан-жаныбар, макулук
Чочубастан койбоду.
Туурда куштар талпынып,
Ат кошкуруп алкынып.
Адам кантип коркпосун
Дкыл башта бар туруп.
Мына мындай өңдөнген,
Мындай жорук ким көргөн.
Билгенге айткан бу сезүм
Битина жорук бендеден.
Адетте болбос мынчалык
Жер кыймылдап термелген.
Жараткан алла кудурет
Бендеге кылган айбатты,
Ай тутулуп жарылмак,
Күн кетилип, нур таймак.
Куйруктуу жылдыз кеп чыгып,
Асмандагы Ай, Күндүн
Бетин жаап кир чалмак,
Адамзаттын шумунан
Анты шерти, убада —
Баары кетти жалтайлап.
Эл кыдырды кожолор,
Амал кылбай молдолор
Адам акын көп жеди.
Турлүү, түрлүү бенделер,
Кууланган жорук көбөйдү
Кудайдан башка ким билээр.
Акыретке барганда
Адам уулу тергелээр.
Бенденин кылган күнөөсүн
Өзү турган жер көрөөр.
Адистен уккан бул сөзүм:
Адам бенде шумунан
Кара жер минтип термелээр.
Кайсы сөзүм айтайын
Карап турчу, бенделер.
Жан аманат болгон соң,
Ынсап кылсак оң келээр.
Каршылык кыл деп китепте,
Кайсы молдо жол берээр.
Ыйман жайын билбеген
Ибилиске кол берээр.
Насипке кылсаң канагат,
Ыйманың болоор саламат,
Сынап турчу, жарандар,
Зилзала болгон алаамат.
Жер чайкалып туйламак,
Там жыгылып куламак.
Далай адам зар катып,
Кайгы тартып куурамак.
Чүйдүн башы Чоң-Кемин,
Мен айтайын билгеним.
Анык билген адамдар
Айтып берди көргөнүн.
Үч жүздөн көп киши деп,
Жери урап өлгөнүн.
Там жыгылып баскандын
Өлүгүн алып көмгөнүн.
Санаага келбес иш болду,
Замандын көрчү түрлөрүн.
Биздер бала, жаш чакта
Жер чайпалмак бар эле,
Билген адам билбесе,
Бул эмне болду деп,
Билбегендер көп эле.
Там жыгылып, жер көчкөн
Мындай жорук жок эле.
Ушу жылы зилзала
Барабар келди баарына.
Адам бенде курусун,
Башка коркунуч келген соң,
Баарынан ширин жан тура,
Тамам жандар ойлонуп,
Барды көзү уйкуга,
Жыгач үйлөр карчылдап,
Жер дүңгүрөп, тарсылдап,
“Кагылайын кудай!” — деп,
Карап турдук калтырап.
Бир жагынан ит үрүп,
Улуп-уңшуп арсылдап.
Жер бузулуп кетээр деп,
Чочуп турдук калтылдап.
Ушул жолку зилзала
Айбаты кыйын көрүндү.
Жан-жаныбар, макулук,
Бир жанынан түңүлдү.
Тамда жаткан адамдар
Ала качып өз башын
Жылаңач чыга жүгүрдү.
Абайлачы, жигиттер,
Ушу сөзүм төгүнбү?
Катыны жатса карабай,
Балаларын эстебей,
Далай адам жылаңач
Чыккан экен чыдабай.
Адам бенде курусун,
Акыл-эсти курутуп
Коркутпачы, кудай, ай!
Таш кулады, там тургай,
Канча жанды тоо басты
Бирде-бирин калтырбай.
Алигиче эстесе,
Жүрөк турат болкулдай.
Чочутпады да болсо
Чоң-Кеминдин калкындай.
Миң шүгүрлүк кудайга
Сактады бизди ушундай.
Куп жакшылык болду да,
Коркунуч бизге көрүндү.
Залалы болуп, кудай ай,
Санаабыз жаман бөлүндү.
Казан-аяк калдырап,
Кумганда суу төгүлдү.
Кайсы бирин айтайын,
Ойлодук кыйын өлүмдү.
Оюңуздан түшүрбө
Өкүмү күчтүү теңирди.
Чүйдүн башы Чоң-Кемин
Тоо жарылган жерлериң.
Далай жанды таш басып,
Жер көчкүнүн жүргөнүн.
Тескейдеги карагай
Жери менен жылганын
Байкап турчу, жарандар,
Кудуреттин кылганын.
Канча жанды жер басты,
Алла салган ажалын.
Талкаланды таш үйлер,
Талаадагы жандардын
Не болгонун ким билээр.
Ажалы жок жандарга
Алла таала жол берет.
Ороодогу эгиндер
Жер жарылып житирди.
Капчыгайдан таш кулап,
Кара жолду бүлдүрдү.
Тескейдеги жыгачты
Орду менен көчүрдү.
Тоо жарылып, токтобой
Аска таштар бузулду.
Ажалы жок адамдар
Аман качып кутулду.
Кудуреттин иши көп,
Ойлоп көрчү ушуну.
Айта берсем көп жатыр
Бул өңдөнгөн кызыгын.
Төшөктөгү адамдын
Бири өлүп, бири бар,
Кайда болсо алаамат
Ажалдууга жолугаар.
Там жыгылып, таш тийсе,
Бешиктеги бир бала
Аман калды жаныбар.
Талкаланды бешиги,
Тобокелди кылыңар.
Бул сыяктуу сонундан
Айта берсе, дагы бар.
Солкулдады Чоң-Кемин,
Күңгөйдөгү Байсоорун,
Там жыгылып, таш басып
Далай жандын өлгөнүн
Билгендерден сурасак.
Айтып берди көргөнүн.
Бир канча жер жарылып,
Ысык-Көлгө киргенин,
Ынанбасаң барып көр,
Муну жалган дебегин.
Алааматтын белгиси
Ойлосоңуз, жарандар,
Акыр заман шумдугу.
Кара тажаал жажуждар
Чыгаар болжол болдубу.
Китептерде мазмуну,
Келип тураар чындыгы.
Же болбосо кудайым
Бизге айбат кылдыбы.
Жер силкинип, быркырап,
Жалгыз үйү калбады,
Шондон бери зилзала
Адетте жок туйлады,
Андан мурун эки жыл
Бир канчалык чайкалды.
Кыйын болду ал дагы,
Төшөктөгү адамды
Калбырдай кылып ыргады.
Андан соңку Кашкардан
Далай кыштак кыйрады.
Жер дүйнөнү силкинтип,
Жараткандын барманы.
Үлкөндүгүн көрсөтүп,
Абдан сонун буйругу.
Адетте болгон иш болсо,
Коркпос элек ойлонуп.
Көрбөгөнгө чыдабас
Көзү туюк бенденин.
Сактап тураар барчаны
Теңирим өзү дем берип.
Ырыскы менен насипти
Чыгарып тураар бир берип.
Аллалыкты көргөзүп,
Акылдууга жөн берип.
Жерге зыйнат болсун деп,
Кең шиберден өң берип,
Айбат кылып адамга
Ар бир убак кара жер
Калкылдады термелип.
Алла таала ишин көр
Асман, жердин тирөөсүн,
Акыл жетип турса да,
Адам бенде энөөсүз,
Арсы, күрсү, лах калем
Бар экенин билесиз.
Маанилерин сурасаң,
Сөз болбойт го жүйөсүз.
Ушу турган жер, асман,
Күндү көрсөк чырактан,
Айды жарык жаратты,
Жүзү жарык равшан.
Айтып-берээр молдолор
Жакшы байкап сурасаң.
Ыйманыңда кубат бер
Айтканына ынансаң.
Ынанбасаң өлүмгө,
Барбай койчу чыдасаң.
Жер тууралуу сүйлөдүм,
Кайсы кепке баратам.
Бу да жаман сөз эмес,
Баарын ишке жаратам.
Асманда бар бериште,
Авзар, ковсар бейиште,
Буйрук кылды адамга
Кара жерге жүрүшкө.
Акыл жетип болбоду
Наркы түбүн билишке.
Бендесине ылайык
Кудуретинен көрүшкө,
Жер силкинип жүрүштө
Сабыр берсин бендеге,
Салса кудай ар ишке.
Чоң Анжиян, кең Кашкар
Зилзаладан бузулду,
Ажалы жок адамдар
Чыга качып кутулду.
Тагдыры жеткен бенделер
Тамда калып тутулду.
Беш-алты жыл ичинде
Бир алаамат башталаар,
Байкап көрчү ушуну!
Солкулдады кара жер,
Акылдуу жан билегөр,
Ыйманы бар эр болсоң,
Ынсап менен жүрө.
Баарыга момун дин ислам,
Байка сөздү Кылычтан.
Он сегиз миң бу аалам
Орду мына, жер, асман.
Сегиз бейиш жаннатты
Ыракматынан жараткан.
Капыр, шайтан малгунду
Тозогуна караткан.
Дөө, пери, адамды
Бу дүнүйөгө тараткан.
Кара жерди силкинтип,
Баары жанды чыдаткан.
Буйрук кылса кудайым
Тоону, ташты кулаткан.
Алматыны, Кашкарды —
Абал мындан баштады.
Анжыянды зилзала
Бүлүндүрүп таштады.
Сүйлөбөйлү кудайдын
Кудуретинен башканы.
Баары туташ кара жер,
Муну байкап биле көр.
Жер силкинсе бир жерге,
Билбей калаар башка эл.
Кудуретине таң калып,
Жараткандын ишин көр.
Он сегиз миң бу аалам.
Жамгыр түшөөр абадан.
Акыл жетпес иштер көп,
Баары буйрук кудайдан.
Ар макулук жандарга
Насип жетээр эгемден.
Жаркыраган Күн, асман
Үстүбүздө көгөргөн.
Баары макулук мугаллак
Кудуретине сүйүнгөн.
Асман, жерлер танапсыз
Бир бирине жөлөнгөн.
Анан наркы түбүнө
Ойлоп акыл түгөнгөн.
Ойлоп акыл жеткизбей,
Айран азыр калдырып,
Кара сууну шам кылды
Караңгыга жандырып.
Канаттууну чыгарды
Жумурткадан жардырып.
Кудуретине карагын,
Акылыңды бардырып.
Ойлосоңуз, кетпеңиз
Тобуңуздан жаңылып.
Адетте жок иш болоор
Адам пейли бузулса.
Өзүбүздөн көрөлүк,
Береке журттан кысылса.
Адеттеги иш эмес
Ай менен Күн тутулса.
Бул эмне иш болду,
Кудуретине садага,
Каңтарылып кара жер,
Көчкү жүргөн не жорук.
Ойлоп акыл жете албас,
Тобокелде бололук.
Тоого бүткөн жыгачтар
Түзгө барып жамалып.
Кандай жорук, кудай ай —
Ынсап, топук кылалык.
Жердегеним кең Кочкор,
Аяк жагы Семиз-Бел,
Нар жагында карасаң —
Мелтиреген Ысык-Көл.
Жер силкинип жарылды,
Байсоорунду барып көр.
Зилзаладан чочуду
Жаны чыгып далайы,
Чочуганда кантебиз,
Сакта, кудай, тобокел.
Чоң-Кеминде бузулду
Тоо тоосунан канча жер.
Жалпы журтка кудайым,
Жакшылыкты бере көр.
Дин мусулман агайын,
Сактоочу өзү кудайым.
Акыр заман белгиси
Сизге баян кылайын.
Китептерде сөзү бар,
Ынанбасаң табайын.
Заман андай болмогу,
Жерге бузук толмогу.
Ар сонундуу иш чыгаар —
Мына ушул болжолу.
Былкылдабас кара жер
Азоо аттай туйлады.
Сонун иштер көп болду
Шумдугунан бенденин.
Алалдыкка арзыбай
Сүткө кылаар сооданы.
Ысырапка мал чачып,
Журтуң кылды кооганы.
Үстүбүздө асман, көк,
Айы бирөө, жылдыз көп.
Күн чыкканда түн кетээр,
Мунун жолу бир бөлөк.
Адеттеги иштер бул
Ар жаныбар төлдөмөк.
Ушул акыр замана,
Жер силкинип туйламак.
Кудуретине таң калып,
Тураар көзүң алайып.
Айтып өттүм далай сөз
Акыр заман журтуна.
Калкылдады кара жер
Качан болсо уйкуда.
Канча кепти сүйлөдүм
Бир чыкпадым учуна.
Болду мына бу сөзүм,
Бүтүрөйүн күнөөсүн.
Молдо Кылыч бечара
Акыр бир күн кетесиң.
Өзүңүздү байкаңыз,
Элди-журтту нетесиң.
Тобо кылсаң күнүгө
Даражага жетесиң.
Коюп келе жатабыз
Өлгөндөрдүн нечесин.
Өмүрүңчө сүйлөдүң,
Кайсы бирге түтөсүң.
Канча казал чыгардың,
Кайдан жүрүп жетесиң.
Жерим Кочкор талаасы,
Журтум кыргыз арасы,
Темир болот болушум,
Бишкекскей үйөзү,
Эли-журтум черикчи,
Ушу сөзүм ырасы.
Төрөгелди бабабыз.
БҮРКҮТТҮН ТОЮ
Мурунку өткөн заманда,
Жан-жаныбар аманда.
Ар уруктун баарысы
Эрки менен болгондо.
Алсыздарын алдырып,
Эси чыгып ошондо
Булбул чечен ой кылды,
Бүркүт баатыр той кылды.
Ал жеткенин алдырып,
Канаттуунун баарына
Катуу бүлук салдырып.
Жагалмайды жиберди
Жалпы куштун баарына,
Барьш кабар сал деди.
Үкү куштун жакшысы,
Бабырган куштун бакшысы –
Баары келсин деп айтты.
Бүркүт баатыр улугу,
Карчыга куштун камбылы,
Кошо келсин деп айтты,
Ылаачындай алгыры,
Ителгидей илгири,
Бу да келсин деп айтты.
Кыргый келсин кыпылдап,
Турумтай келсин шыпылдап,
Куркулдаган кузгуну,
Карышкырдын жолдошу,
Бу да келсин деп айтты.
Мен үчүн жаның кый деди,
Кара куштун баарына
Кабар салып, жый деди.
Тоо башьгада жоруну,
Ак кажырдай зоруну,
Тазкарадай далбакты,
Илек-илек калдакты,
Куйругу узун салпакты.
Ала карга, чаркарга,
Чөкөтаан, сагызган –
Баары келсин деп айтты.
Аксары менен кулаалы
Бул да келсин деп айтты.
Кайраты жок кубаары
Күйкө бийчи келсин де,
Аңыздан чычкан терсин де,
Алыстан келген мейманга
Жемиш кылып берсин де.
Боз чымчыктын баарысын
Борбаш баатыр жыйсын де.
Чабиекей керектүү,
Чакырып кел деп айтты
Күкүк менен зейнеити.
Баатыр бүркүт улугу
Ойлоп туруп кеп айтты:
Баары келсин агайын,
Кеңешемин деп айтты,
Жалпы жайык эп келсе,
Той кыламын деп айтты.
Кеңешип жооп бер деди,
Ынтымакка кирбеген
Сонунду менден көр деди.
Ынтымактуу болсоңор
Тоо башында уларды,
Көл боюнда кууларды,
Кекилик менен чилдерди,
Өрдөк, чүрөк, каздарды,
Аңтарып баарын жыйып кел,–
Бирин койбой жаздырды.
Баатырдыкы макул деп,
Баары айткан акыл деп,
Айтканынын баарысын
Азыр жыйып келели.
Баатыр бүркүт балбаны,
Кырдын кызыл түлкүсүн
Кымтый кармап олтуруп,
Чеңгелин сере толтуруп,
Адырдан аркар алдырып,
Кобуттан кулжа эңдирип,
Арыштарын арбайтып,
Чакмак атьш көкөлөп,
Эңиштен элик бөктөрүп,
Эрдигине салдырып,
Кулжа менен текени
Кууп келип кекеди.
Айбатын жандан ашырып,
Аркыраган бөрүнү
Текөөрүнө бастырып.
Айдап келип жумушка
Салып койду кажрды.
Журт аңдыган көк жору,
Канын төккөн таз кара,
Туу көтөргөн турна,
Байбичеси каркыра.
Жасоол кылган башынан
Жагалмайдай учкулду.
Эт кайтартып коюптур,
Этке жерик кузгунду.
Азанчы кылды тоокту
Аз гана карап байкачы
Тамаша менен зоокту.
Таштан мечит курдуруп,
Суудан даарат алдырып,
Жайнамазын жайдырьш,
Ыймам кылды торгойду,
Башына селде чалдырып.
Кашкулакты коңуз тер деди,
Алыстан келген мейманга
Союш үчүн бер деди.
Дасып калган кургур деп,
Бөрүнү кой сой деди.
Бооруңду мыжыган
Мурункуңду кой деди,
Алып келип аюуну,
Кемегени каз деди,
Маймылды казан ас деди,
Илек-илек, чулдукту
Ичеги-карын жуу деди.
Жонго чаап жоруну
Эт жедирбей, куу деди.
Жумуш жөнүн билбеген
Тазгаранын башына
Сорпону жаба куй деди.
Кара боор, булдурук
Калың соно, куу, өрдөк,
Какылдаган кашкалдак,
Безилдеген безбелдек,
Суу бойлогон ак чардак,
Кирпичечен түн жойлок —
Ушулардын баарысын
Аңыз менен алдырды.
Чечен болду булбулу,
Торгой болду молдосу,
Кекилик ашкан жоргосу,
Үпүп болду жолдошу.
Эшен болду күкүгү,
Сопу болду үкүсү,
Күйкө болду бийчиси,
Жөргөмүш болду дарчысы,
Оюнчу кылды мышыкты.
Оңдоп койду кыйшыкты.
Комуз берди колуна
Чегирткеге черттирип,
Сагызганды сайратты
Жөө жомогун айттырып.
Күкүккө чоор тарттырып,
Кычы кара карганы
Үйгө түшпөй, кайт деди.
Тазгараны, жоруну
Күрөш салып бер деди.
Суур берем байгеге,
Жемиң айрып бөл деди.
Билектерин түрүшүп,
Өөдө-төмөн сүрүшүп,
Канаттары бүрүшүп,
Карпый кармап бир-бирин,
Канат жүнүн жулушуп.
Чеңгелдешип, тартышып,
Бири-бирин алалбай,
Байгесине жеталбай,
Эч-эчтеме тийген жок.
Бөрүдөн калган тарптарды
Кажырдан бийсиз алган жок,
Ушакчысы таранчы
Биринен да жаңжал жок,
Салтанатын карачы:
Токойдон алды коенду,
Кайран учкул оенду.
Куу канатын жаптырып
Байге бөлүп сайдырып,
Чогулушкан бийлери
Байге бөлгөн жерлери:
Баш байгеси куу болду.
Бирден соңго сайыптыр
Койдой болгон тоодакты.
Баш байгеси аз болду,
Үчүнчүсү каз болду.
Төртүнчүсү — уларды,
Бешинчиге сайыптыр
Кекилик, чил — чубарды,
Алтынчыга — өрдөктү,
Жетинчиге — бөдөнө,
Сегизинчи боз чымчык,
Тогузунчу байгеси
Келести байлап коюптур.
Онунчу сайган байгеси
Майда чычкан болуптур.
Ат айдады баарысы
Чоң жол менен чубатып.
Тентектик кылган балдарды
Чоң кол менен кууратып.
Жолдон чыккан балдарды
Сабап жүрөт сулатып.
Ак кулаалы салпаңдап,
Эл чакырчы болду дейт.
Ачамай куйрук кардыгач
Ат айдоочу болду дейт.
Сүрөөнчү жолдон тосуптур,
Кайра тарткан жеринен
Карчыга кыраан озуптур.
Шуулдатып канатын —
Бирден кийин ылаачын,
Жеген жеми күчч болуп
Чүйлү келди үч болуп
Күйүп жанып өрт болуп
Тынар келет төрт болуп.
Анда-санда баркылдап,
Ителги келет беш болуп.
Шамдагай болуп учкансып,
Кыргый келет артынан.
Ооп кетип этинен,
Турумтай келет жетиден.
Табы келбей сегизден.
Жагалмай келет сегизден.
Жеген жеми коңуздан
Кулаалы келет тогуздан.
Канжыгадан көтөрүп,
Кара сандан бөктөрүп,
Куюшкандан алышьш,
Күйкөдөн араң өткөрүп,
Башы койдой экен деп,
Байлап алды келести.
Ону-беши биригип
Айдап алды келести.
Өзүмдүн атым чыкты деп,
Өңөрүп алды келести.
Коңун жакшы оелу,
Тулуп кылып соелу.
Чөп чаларга тиши жок,
Эчтемеден иши жок
Чегиртке салгыч кылалы.
Капталынан оёлу,
Кайыш кылып алалы.
Он болду күйкө адашып,
Онунчу — чычкан байгесин
Кулаалыдан талашып.
Байге менен эл журттун,
Талашканын карашып.
Кулаалы, күйкө ой деди,
Талашканың кой деди.
Жер үсүнндө чычкан көп
Жетээр, алып той деди,
Ошол жерден баатырлар
Олжосун бөлүп алышты.
Торгойго куран окутуп,
Бата кылып калышты.
Жай-жайына кетишип,
Бет алдынан тарашты.
