Алым Токтомушев
Алым Токтомушев жана анын чыгармачылыгы тууралуу
Алым Токтомушев, акын: «Аракты таштаганга караганда ыр жазганды таштоо жеңил экен»
Күн тутулган аалам кетти ичинде
Ачылбаган сандыкта Алыкебиздин эскирбес эски дептерлери
Алым Токтомушев. “Эски дептер”
Ырлар
ЧЫГЫШ МОТИВИ
Күмөнү жок, күлүк озот күлүктөн,
Күдөр үзбө, тирүүлөрдөн тирүүлөр.
Күркүрөгөн далай азоо жигиттер
Күм-жам болду чындык, шарап, сүйүүдөн.
Бу дүйнөнүн кеңдигинен жок айла,
Күнү менен, түнү менен сүйүнткөн.
Таттуу уйкуда тамылжыган далайлар
Ойгонушту чындык, шарап, сүйүүдөн.
Айбатынан айланайын деш керек,
Агып жатат турмуш кудум деңиздей.
Бирөө эрте, а бирөөлөр кеч келет,
Бирок кургак эчким чыкпайт өйүзгө.
ТИЛЕК
Кайгы, шатты катар тутуп жүрүү үчүн,
О, Жараткан, бер махабат күйүтүн.
Карегимди калбас үчүн дат басып,
Кирпигимди турсун кээде жаш басып.
Муштум жүрөк эт болбосун бир үзүм,
Бер, жараткан, сокурлардын үмүтүн.
Дудуктардын карт кайгысын кеч дагы,
Кайгы канча картаң болсо, сөз жаңы.
Жашаш үчүн душманыма эзилбей,
О, Жараткан, эсен койгун эсимди.
* * *
Өлөт сүйүүм сенин ысык төшүңдө,
Өлгөн сымал бүтүн дооран, көз ирмем.
Өлөт сүйүүм ысып, күйүп, өрттөнүп,
Сүйгөнү үчүн сени ушунча жек көрүп.
Эки көзүм болуп эки ач дөбөт,
Күткөн күндөр болуп калат башка кеп.
Муз денелүү, айнек тилдүү жылдардай,
Айланасың үшкүрүккө, ырларга.
Өтөт жамгыр айнегимди чаба жаап,
Өчөт үнүм… ит үнүнө аралаш.
ӨЧҮП-ТАМЫП
Түшүп жатат дарактан жалбырактар,
А дарактан түшүндө жашыл жаз бар.
Соолуп барат аккан суу биротоло,
Миң жалбырак көгөртүп бир атому.
Жылдыз учат жалтырак коңуз сыңар:
“Добуш чыгар! Добуш чыгар”
Добуш чыгат – тымызын күйүп, боздоп:
“О, Жараткан, бизге эмес, өзүңө окшот,
Өзүңө окшот, биз билбес жаңы ысымды”.
Ойлор күйөт сокурдун шамы сындуу.
Дүйнө түшүп керемет алакетке,
Бир чоң мээнин чиймес жанат көктө.
АКЫНДЫН СҮЙҮҮСҮ
Жаркырап жанжагыңдан жанып турсам,
Сен кайда менден качып жашынасың?
Акылдуу, сулуу кылган, карып кылган
Көзжаш да сеники эмес – менин жашым.
Тумандай туш тарабың турсам чулгап,
Сен кайда менден туйлап секиресиң?
Сүйүнткөн, сүрү менен курсант кылган
Сөздөр да сеники эмес – менин сөзүм.
Жылдыздай бирди тиктеп, миңди карап,
Жай таппайт сенин жаның мен турганда.
Эзилбе, эркелетпе кимди гана,
Эч жол жок унутууга, унтулганга.
Күлөсүң кудум өзүм сыяктанып,
Күйөсүң түтүнү жок мен өңдөнүп:
Мен сени ачкалыктан мураска алып,
Мен сени токчулукка берем бөлүп!
КАРАРГАН ДЕҢИЗ, АГАРГАН ТОЛКУН
Мен турган тушта – сен туулган кыштак,
Тулпарлар туйлап, туйгундар учкан.
Жалгыз бир кезде жарк этти эске,
Жагоочон күндөр жадымдан чыккан.
Барайын дедим, баралган жокмун,
Карарган деңиз, агарган толкун.
Тунарган жакты турамын карап,
Туш-туштан шоокум шооладай жанат.
Бир мезгил келет жамгырдай төгүп,
Бир мезгил кетет шамалдай сабап.
Бүт дүйнө шундай жаралган достум,
Карарган деңиз, агарган толкун.
Шамалбы, карбы, өкүнбөйм эч бир,
Кезинде жаады, кезинде кетти.
Тек гана дүйнө жазындай болгон,
Кумарлуу кездер көзүмдөн өттү.
Сенин да билем, тизмеңде жокмун,
Карарган деңиз, агарган толкун.
КУМАР
“Келбе эми, күйөөм көрсө өлтүрөт,
Көмбө мени көп азаптын өртүнө!”
О дарига, бул жарыкта бир да жан
Чаңымды үйлөп, датым сүртпөс сенчилеп.
“Ушунчаңда тизгиниңди тарт эми,
Убалдын да, кумардын да бар чеги!”
О дарига, сен бар үчүн дүйнө маа
Көздү уялтып, жаркып турса кантемин?!
* * *
Кубат Жусубалиевге
Карады: дүрт карады, бүт карады,
дешкенсип кур закымга алданбайлы!
Жылт эте түшкөнсүдү куш карааны.
Көздүүлөр көрбөй калды, – кандай кайгы!
Тыңшады: бүт тыңшады, үп тыңшады,
дешкенсип: сүрөөн кана, айгайлаган?
Шыри эте түшкөнсүдү куштун шаңы.
Кулактуу укпай калды, – кандай жаман!
Куугундар келди кайтып шарак-шарак,
үн өчүп, караан сиңген тушка жетпей.
Асманда дайра сындуу булут агат,
Асманда бүркүт каалгыйт нуска кептей.
Алайда күлүк арбын, тандап алгын!
Азоо көп, адам камчы салбай калган.
Көздүүлөр көрбөйт, бирок, кандай кайгы!
Кулактуу укпайт, бирок, кандай жаман!
УБАЙЫМ
Төрт аттам – быяк жагым, тыяк жагым,
Шырт эткен шыбырт чыкса туят баарын.
Өзүмдүн калп, чынымды табалбасам,
Жараткан, неге адам сыяктадың…
Эшиктен тешик тиктейт чакчыгайдай,
Кайтарат жылдар, күндөр сакчылардай.
Кайдандыр шамал жортот… андан озуп.
Каңгырап кетким келет капчыгайга.
Жан бирге, биз жабышкан кеме бирге –
Чырмалам чыргоок ойдун келебине…
Дүйнөгө батпай турган күндөр болгон…
О, азыр анын мага кереги не?
1970-ж.
* * *
Олтурасың азганым да, безгеним,
Омок кылып жайдын узак кечтерин.
Күндөр өтүп жатканына сүйүнүп,
Күйүнөсүң күйөөң калса кеч келип.
Олтурасың булбулум да, кургурум,
Ороп алган бир тирликтин чындыгы;
Топук кылып азан менен базардан
Толтурганга үйбүлөнүн куржунун.
Шамал тийбес, жамгыр өтпөс, өзгөрбөс,
Окчун жолдо, отсуз чоочун көздөрдө.
Олтурасың, – тереңим да, кереңим
Боюңда бар, оюңда жок эч нерсе.
Жакаң – колдо, жаның дайым уяда,
Келалбайсың – бералбайсың убада.
Чыңырыктай төгалбайсың жашыңды.
Чын дилиңен кагаз, калем сыяга.
Кез болгонсуң кайсы доордо, кай күндө
Куркулдайдын уясындай жайлуу үйгө,
Кездер кайда – чакырыкка чайылган,
Көздөр кайда – түнөк таппас, жай билбес.
Айлар, жылдар, аралыктар өттү көп,
Өтөт дагы – күз эчкиерт – кеч кирет.
Караан үзүп калкылдаган асмандан
Калат жалгыз каркыралар өтчү жер…
1979-ж.
КАЗАК АВАЗЫ
Мамбет Койгелдиевге
Оомелжиген кең дүйнө,
Оолжуган азаттык,
Агыйыктар жөнүндө
Айтып ырдайт казак кыз.
Туйлайт тулпар таң ашып,
Оо, казактын талаасы!
Асман агат дайрадай,
Аңыз кептей узайт көч.
Куюндай үн айланат
Кумарынан куса көп.
Кайда каңгы – жол ачык,
Оо, казактын талаасы!
Инген ыйлайт илээлеп,
Илеп тартпай айталаа:
Алыс кеткен бирөөгө
Аба акырын чайпалат.
Таңдан тагдыр талашкан,
Оо, казактын талаасы!
Аттар өтөт шатырап,
Алакөбүк тер менен.
Айтпайт кайда ашыгат,
Асман бийик, жер кенен.
Өмүр кыска, санаа узун
Оо, казактын талаасы!
ДОСТУ ЭСКЕРҮҮ
Беганастын эстелигине
Баарыбыз барар жай шол. Бардыгыбыз
бу жерге убактылуу калтырылдык.
качандыр күндүн күмүш кирпигинен
кулайбыз коз жаш сындуу, тамчы сындуу.
Канчалар келип жатат, узап жатат,
Айрылат, кайрылышат, кучакташат.
А дүйнө асман менен, жамгыр менен,
жер менен бир керемет китеп жазат.
Биз анын бир жөнөкөй арибиз.
Да бир жаз, дагы бир жай, дагы бир күз
кетти өтүп. А сен тарап дале тымтырс.
Кетти өтүп. А сен тарап жарык, үнсүз.
Азыр кыш. Айлана аппак, айлана кар.
Азыр түн – бубак бутак саймалаган.
Кыш өтсө барам деймин бейитиңе,
баралбайм, баралбайм го? Кайда маган
Барышка. Тирлик жайын сен билесин,
багыш парс экендигин эр бүлөөсүн.
Унутуп кеткен сымал алда нени,
Анда не мага мынча телмиресиң…
Азыр кыш. Мен жакында отун алдым.
Агарат терезеси кошунамдын.
Ыжылдап жанды жеген көкүрөктүн
Ысымын, ыгын таппай отурамын.
Сен анда жардам бергин. Кезегинде
сокурдай бир таяктын жетегинде
жетилдик. Жардам бергин, ишендиргин
бул үйдө сен экөөбүз экениме.
Сөздөрдү сүйлөп сөзгө окшобогон
биз калдык. Калды сансыз дос, жоролор.
Жалпак тил, жалган кайгы, козжаш түгүл
сени эми козгой албайт боздоп алар.
Анда не аянычтуу кашымдасың,
кардай ак, кыштай муздак азил досум.
Биринчи сен билдиңби, сайран менен
сан иштин кайнап каны кошулбасын.
Билбеиз бардыгыбыз. Тоодой ишке
тирликтен бийик туруп эрегишкен
эрк гана жетпейт бизге. Ошондуктан
түшөбүз түбү-учу жок белен изге…
Сен мага жардам бергин, чыгар андан,
бүтүргүн бүтпөй калган чыгармаңдай.
О андай жокпу катаал салтыңарда?
Кантели. Алда нени сурагандай
не мынча телмиресиң. Аласаңды
турмуштан албай калсаң, алат алар:
тек ушул сенин үнсүз кетишиңди
балдардын тазалыгы таразалар…
ҮЗҮНДҮЛӨР
* * *
Каны кастай кайрадан,
Кайра булут, кайра жаан.
Келечек да, өткөн да,
Бир жамгырга айланат.
Шыбыш какмак ким мага,
Шек-шооратсыз мүнөттө.
Эзет жамгыр бир гана
Ээсиз калган жүрөктү…
* * *
Күдүк ой, күлүк санаадан
Дүүлүккөн каным суудубу?
Күүгүмгө чөккөн талаада
Күлүк ат чайнайт суулугун.
Жабышып жалга чапсамбы,
Жаштыктын жанса эпкини.
Жамгырдан күндөр картайды,
Жамгырдан түндор эскирди.
* * *
Аман Токтогулов каза болгондо
Каз элек катар учуп каркылдаган,
Канаттар күн нуруна жаркылдаган.
Кайдадыр айып болуп жок болдуңар,
Калтырып калп дүйнөнүн артын маган.
Тиленип, тийбей калган бата сыңар,
Тирелип аркай жерде жатасыңар.
Арбириң кеткен сайын ойлоп келем:
Кудайдын тизмесинин катасы бар.
ТАБЫЛДЫ МУКАНОВДУН ӨЛҮМҮНӨ ЭКИ ЫР
I
Чачтарындай ал акын
Тармал ырды жазчу эле,
Шылуундарга уйкашпай
Калган ырды жазчу эле.
Ойку-кайкы сабындай
Оң түшпөдү жолу да.
Аз келгенсип аламан
Тепти футбол тобундай.
Калп каңырык түтөтүп,
Каражанды жебейли:
Өттү-кетти бир акын
Өз бала эмес, өгөйдөй.
Жол бербедиң сен да ага,
Кол бербедим мен да ага.
Тааныгансып тентегин
Тартты өзүнө Жер гана…
II
Керексиз кейүү мында, аёо мында,
Керексиз кермек көзжаш аягында.
Жетеси акын эле… тагдыр аны
Жетелеп кудум сакур таягындай
Бастырды талаа-түздү, ойду-дөңдү
Так ушул жерге келип болдум деди.
Болдубу? Кайрылыш жок, айрылыш бар,
Боздомуш болгон түрптү койгула эми!
Ал кетти аян күтүп жашылданып
Ай тийген арабызга батырбадык.
Бир кезде жем жеш үчүн жерге түшкөн
Бийикте бийлик жетпес акын жаны:
Далайга бузуп биздин уйкубузду,
Далайга алар биздин тынчыбызды.
1983-ж.
* * *
Өткөн күндөр күүгүм менен бир кирип,
Күжүлдөшөт мас достордой чуу салып.
Жаш мезгилди жашообзуга пир кылып
Жаман эмес, аздык-көптүр дууладык.
Өткөн мезгил жылдыз менен бир чыгып,
Себет менин сезимиме ак жарык.
Кылыч болуп кынга сыйбай курчуду
Кыялга мас кыз мезгилдин аттары.
Жаш жаныма тардык кылып бүтүн жер,
Миңди көздөп, бирди дагы бүтурбөй,
Жашам келдим… А жашоонун себеби
Көздөрүмдү ачыштырат түтүндөй.
Өткөн күндөр калкып чыгып кайдагы
Мени айлантат арзыбаган наркына.
Айтор достор, чоңбу же бир майдабы
Ар өлүмдүн өз күрөшү бар тура…
1973-ж.
БАЛАЛЫК
Таңыркадым дүйнөгө мен
Таш сыяктуу дал болуп.
Жел жүрбөстөн желбиреди,
Апакемдин шал жоолук.
Жомоктогу таңдар атты,
Суулар акты мүрөктөй.
Аскалардын шуулдагы
Арбап алды жүрөктү.
Сезип турдум алыс жакта
Да бир өлкө бардыгын:
Шарт-шурт эткен таңазандан
Көлмо менен чалгы үну.
Карап турдум шүүдүрүмдөн
Мен басалек издерим
Чарт жарылып бүчүрлөрдөй,
Эалбырт эте түшкөнүн.
Чыдабадым жанып кеттим,
Жарып алдым үнүмдү.
Жаңырыгын алып кетти
Батар күндүн күүгүмү.
“Эски дептер” жыйнагынан, 2008-ж.
КЫШ
Жел жүрөт – жел ойгонот.
Жымжырттык эчкиргени
камданат. Кар алдында
калгандай эч ким мени
жоктобойт. О, сен аны
ойлобо, эстен чыгар!
Жылтырайт терезелер
Жаш толгон көздөр сыңар.
Кар басып чуңкур, түздү,
короону шамал тинтет,
түнт түтүн түрмөктөлүп
алыстайт бу тирликтен.
Көөдөндө тилсиз булбул –
өрөпкүп жүрөк качат.
Дүйнөдө жол бүткөндөр
күтүүдө сыяктанат.
Керексиз качандыр бир
Карт баскан жараны ачыш…
…Кайдандыр башка бирөө
башка итти авалатат…
КОРОЛЬ ЛИР
Карга каак деп, кузгун куук деп көрүнбөй,
Качантадан тирлик изи жок өңдүү,
Какыраган Арабия чөлүндө
Каңгып жүрдү картаялек Король Лир.
Кайда баары? Кана баары? Каякта?..
Таажымды бер мен падыша кездеги.
Булут жылат жараланган канаттай,
Аны сатып жибергенин эстеди.
Какырайт чөл… кайда башы, аягы?
Кайда батат картаялек Король Лир?
Ата журтун, араб элин, аялын
Алмаштырган сыйлыгына Нобелдин.
Караан да жок, адам да жок бир дагы,
Кудай да жок! Болсо, кимди унутту?
Ардактаган досун, жакын тууганын
Алмаштырган сыйлыгына клубдун.
Кең дүйнөлөр келип улам эсине,
Чөл дүйнөгө айланганын түшүнүп.
Ыйлап ийди… ыйлаганда көзүнөн
Көз жаш эмес агып жатты түкүрүк.
ЛЕРМОНТОВДОН
Чыгамын жалгыз… Жылтырап
Туманга чөгөт жол учу.
Түн жыңсыз. Куу чөл тумчугат:
Угулат жылдыз шобурту.
Асманда сайран… Көгүш түн
Асырап уктап жатат жер.
О турмуш сенден не күттүм?!
О неге болдум азапкер?!
Күтпөгөм. Күтпөйм эч нерсе,
Өткөндөр өтсүн кайрылбай.
Башты азат кылган кечтерге
Басылып уктап калгым бар!
Калбаса, бирок түбөлүк,
Кай кеткеним билинбей.
Толкуса тыптынч жүрөгүм.
Жаңырса жашоо дилимде.
Сүйүүнүн жайкын авазы,
Аңкытып турса жанымды.
Шооладай шоокум таратып,
Шуулдап турса калың дуб.
ПОЭЗИЯ
Дүйнө бар мени менен бирге келген,
дүйнө бар мени менен бирге кеткен…
О менин махабатым айтылбай калган,
о менин искусством өрткө күйгөн.
Күндөрүм аян күткөн…
18.10.70-ж.
ТАБЫЛДЫ МУКАНОВ
Дүйнөнү таштап кеттиң кайран гений!
Ал сага тардык кылган ушунчалык.
Мүрзө эми болуп берер сага “кең үй”
сени эми санат кылар ушул жарык.
Чатырап чарт жарылган бул турмушта
не ойлоп, болдуң экен неге куштар?
Өмүрлөр агып жатат бир нук менен
өмүрлөр калып жатат не бир нуска.
Не күлдүң, сен эмнеге азап чектиң,
ачылдың, акырында калдың актай.
Белгисиз шамалдарга шейит кеттиң
күздөгү күмүш саамай жалбырактай.
Дүйнөнү таштап кеттиң кайран гений,
арылып сан түйшүктөн калдың жыргап…
Мүрзө эми болуп берер сага “кең үй”
мүрзө эми бир жаныңа тардык кылбас.
13-октябрь, 1971-ж.
КАР ЖААГАН ТҮН
Менде жок келчү мейман, кетчү мейман.
Кар гана балбалактап көмөт тышты.
Баштадым даа бир кышты…
Менде жок келчү мейман, кетчү мейман.
Түн узун бир шумдуктуу.
Сандаган элестердин арасынан
мен өзүмдү таап араң
туурулган колум менен
сылаймын жымжырттыктын маңдайынан.
(Эшигим ачылчудай болот менин)
Жымжырттыктын нар жагында
жымжырттыктын духун сыгып,
апамдын назга толгон колу менен
алып келип берчүдөй болот мага.
Менде жок келчү мейман, кетчү мейман.
Кар гана аппак сүткө боёйт тышты.
Капырай, ит жаң-жуңу эстен чыкты.
(Эшигим ачулчудай болот менин).
Менде жок келчү мейман, кетчү мейман.
Кирпик каткан.
Уйку качкан.
Кар гана акактантат картаң дубду.
(Эшигим ачылчудай болот менин)
15.11.70.
* * *
Көшүгөн бейкут. Көгөргөн жымжырт.
Күрүлдөйт дөөдөй көчөдө турмуш.
Самсыган булут бактыма толот.
Сандаган элес басчудай болот.
Денелер бүтүн. Жарасыз эч жер.
Агарган таңдар. Кызгылтым кечтер.
Жылдыздар тунуп, шоодурап учкан.
Шоокумдуу жүрөк. Шойкомдуу кыздар.
Болоттон катуу, албарстан өткүр,
Ажайган не бир ак өткөн мезгил.
Бардыгы мында… жандүйнөм тинтип.
Ирмелсе кирпик, качышат үркүп…
Талыкшып таңдай атканда көзүм,
Айланам тегиз төрт чарчы сепил.
Ананбы, анан… баягы турмуш…
Аркандап салган… ордуңан жылгыс…
Апаңдын аппак мамасын алып,
Оозуңа койгон чылымды салып…
Ананбы, анан… баягы турмуш…
15.12.70-ж.
АВТОПОРТРЕТ
Алдыда жылдар… айлар…
мунарык андан нары,
чабылган бир-бирине горизонттор,
келемин тагдыр мүшкүл жолдор менен,
турмуштун дал өзүндөй кайгы-шатмын.
Болгон бактым:
зар какшап, азап чекпөө бакытты эңсеп.
Болгон кайгым:
бир ишти баштап атып кетип калуу.
Кубанычым:
бир ишти бүтүп туруп өлүп калуу.
(Кээде мен ойлоп кетем, мунун баары МЕЗГИЛ менен МЕЙКИНДИКтин ортосундагы өзүмдү өзүм алдап-соолап чабылуум деп).
Ишеничим:
чындык барда жашайт түрмө.
Талаада чиринди да кымбат мага.
(Анткени билип алгам: бүгүн чиринди, а эртең мен ичкен сүт экендигин).
Мен үчүн министр да,
коомдун ар кандай ишмерлери,
каамыттай даңк илинген жазуучулар,
банктардын кызматкерлери эмес, бирок,
АДАМДАР бар!
Эң акыркы кейип-кепчип байкаганым Адамдардан:
айбан чалыш адамдарды тиреп жүргөн
айбан чалыш адамдар!
Саат — 16-22. 12.70-ж.
* * *
Төрөлдүң… Төрөлгөнүң энең көрдү…
Эл көрдү…Төрөлгөнүң көрдү дүйнө…
Күрөң так болгон эмес денеңде бир,
Күткөн жок төрөлгөндө сени түрмө.
Ойдо жок ыр жазат деп чуулгандуу,
Ойношчул коюндарга өлөт деген.
Тек гана: бир перизент туулган бу
Жашоодо жана жашай берет деген.
Жашадың. Шарап ичтиң. Катын сүйдүң.
Дууладың. Кадыресе чектиң азап…
Акыры басты сени кайдан күүгүм,
Бардыгын сен эмнеге кеттиң таштап…
20.10.71-ж.
ПОЭЗИЯ
Бир сүрөт тартып алды кыз алфальтка,
эмнени тартканын да түшүнбөйт ал.
Окшойбу башы Күнгө,
а мүмкүн жөн эле бир күнкарама,
жылдызбы тегереги;
а мүмкүн жылдыз эмес тирүү көздүр…
чачтары тармал-тармал.
А мүмкүн бул чач эмес, түрдүү чөптүр…
Бир сүрөт тартып алды кыз асфалька,
жыргады өнөрүнө маашыр болуп.
Бир карап бу жагынан, а жагына,
бир карап а жагынан, бу жагына
бир сүрөт тартып алды кыз асфалька.
Жол менен келе жаткан азиз адам
(А мүмкүн тубасадыр,
а мүмкүн өткөн согуш белегидир,
бу жерде эч мааниге ээ эмес ал)
кыз тарткан а сүрөттү тепсеп кетти.
Кыз болсо өксөп-өксөп ыйлап ийди.
8-апрель, 1971-ж.
* * *
Бардым мен тереземе.
Боройлоп жаткан экен жамгыр төгүп.
Көчөлөр ээн…
Шыпырып жүрөт аны карыган чал бир.
Күн куят көнөк-көнөк,
чал болбой өжөрлөнөт.
Чалгыдай шилтейт, шилтейт шыпыргысын
түгөнүп кетүүчүдөй ыпыр бүтүн,
тазарып калуучудай бүгүн дүйнө…
чалгыдай шилтейт, шилтейт шыпыргысын…
12-апрель, 1971-ж.
ӨЛГӨНДӨР
Өлгөндөр көрүстөндө курат үлпөт!
Алгыла тагдырлар, таажыңарды!
Мынакей чиркин, эркиндик деген!
Сени эми мыкчып турбайт бир да булчуң,
сени эми тырыштырбайт тарамыштар.
Өлгөндөр жатышат жыргап гана:
катышпай көңүл келбес жыйналышка,
чуркабай орден, кызмат, даңк-атакка…
карганып жанын жебей
тыйынга сары чака…
Бирөөнү сүйөм дебей,
жек көрбөй бирөөлөрдү.
Жатышат үлпөт куруп бейпил гана.
Тагдырлар алгыла, таажыңарды!
…үй курдум мүрзө үстүнө,
Терметкен шамал-тагдыр.
Астымда Жер.
Чакчаят Күн төбөдө.
19.06.71-ж.
* * *
Бир караан келди кайра
кушубак күнзарыма бүлүк салып.
Оттуу чаар дидары.
Көзүндө күңүрт жарык
деди – Алым!
тааныдыңбы жатындаш тууганыңды,
доктор Фауст жаштыгында
дууладык биз.
Анан мен кеттим житип
убакытка
мезгилге
мейкиндикке
кеттим житип…
Житип кеттим, житип кеттим
чөптөрдүн демдерине,
сүттөрдүн даамдарына.
Тирилттим дендерди мен
каардуу да, өткүр да кылдым аларды,
тааныдыңбы,
жатындаш тууганыңды…
Эх, бардыгы сыйбай кетет
эч тилге…
анан ал сүйлөп кирди
чет тилде…
17.10.71-ж.
ЖАШОО
Коргошундай оор басырык абийирлер менен
денелердин ортосунда күрөштөн,
адамгерчилик балласттары
төрөлбөсө эгерде…
Тартынбастан бердим сага (тартуум
ушу түбөлүккө)
ачарчылык, түрмө жана согушту…
21.12.70-ж.
ТЕРЕЗЕ ЦИКЛИНЕН
ТЕРЕЗЕЛЕРДИН ЫРЫ
Тагдыр бизге таш ыргытпа!
Таш ыргытпа бу түбөлүк.
Таш ыргытсаң, талкаланып,
Таптырбайбыз күкүмдөлүп…
Жарык тийсе жарыкпыз биз,
Караңгыда караңгыбыз.
Боёкторго карандыбыз.
Тагдыр бизге таш ыргытпа!
Талмалуубуз, аяндуубуз!
Тагдыр бизге таш ыргытпа…
7.12.70-ж.
ТЕРЕЗЕНИН ТҮБҮНДӨГҮ ДУХТАР
Санжыралар бекип калган.
Сан бакыттар кетип калган.
Жашыл өрттөр күйүп-жанган.
Жапжаш туулар желге ыргалган.
Бирдиктердин бирдигибиз!
Ыйык жылдар кашкаланган.
Ыйык жарлар наздап алган.
Кыйын күндөр таш жалаган.
Кызык жолдор тасмаланган.
Бирдиктердин бирдигибиз!
10.12.70-ж.
ТӨРӨЛГӨН КҮН
Кечирим сурашым керек эле
баарыңардан,
сөздөр менен уңгусунда Прометей
азабы бар,
ыргагында ый-муңу бар Верлендин!
(Эгоисттик, мансапкорлук,
деспоттук иштериме
же качандыр бир жаш кызды
кордогонум үчүн эмес,
бирок, кечирим сурашым керек эле
баарыңардан:
дегеле көз жарып калганым үчүн кең
дүйнөгө…)
1-январь, 71-ж.
12-КОЛОНИЯ
Бул жерде түндөр узун, күндөр кыска…
селт этем сары жалбырак “шырп” деп учса…
Бул жерди бир жымжырттык сагаалаган
эч жан жок сени аяган…
Бул жерде түндөр узун, күндөр кыска…
Жаратылыш каткан бойдон
кунарсыз бир сүрөттөрдөй
илинүү көңүлдөрдө…
Сезесиң антсе дагы
бир сындырым нан менен сага берген
суу шыбырын
чөп бактысын…
Айтыпсың:
экөөбүз тайраңдачу мейкиндикке
сыя албай жүргөнүңдү…
саргарып жатканыңды өткөндү
эстеп…
китептин кыздарындай көзжаш
төгүп…
узатып жатканыңды ушул күздү…
Эх, деги, зор бакытың ушул сенин:
кайгырып, шаттана алган учуруңда…
Жазыпсың:
Эркиндиктин ЭРКИН гана сөзү менен…
чаалыгып-чарчаганың ушул күздөн,
бу дагы ЭРКИНДИКтин ырыскысы…
Айтыпсың:
коркоруңду дендин эмес,
духтардын чабыттаган өлүмүнөн…
Айтыпсың:
духум эмес, жатканымды түрмөдө
мен.
…А бирок түндөр узун… күндөр кыска…
селт этем, сары жалбырак “шырт”
деп учса…
21.01.71-ж.
ЖАШОО
Ишенем актыгыма өзүм гана,
так ошол ишеничте кете берем
чаржайыт көп ойлордун бири сыңар…
Билемин “жалп!” деп өчөм,
билемин “жалп” деп өчөт чындык
мендей
эртеңки чындыктардын жашашы үчүн
ошентип, азырынча кош-мур айтам
эртеңки күнү жолугууга ак жүз менен!
30.03.71-ж.
КАРДА КАЛГАН ЧЫЙЫРЧЫК
Турмушта жапа чеккен маанайдай
жаз!
Дүлөй-дүлөй жүрүп шамал
апрелде жаады кар,
өрүкзарлар чыйрыккан жылдыздардай
дирилдейт тагдыр күтүп,
не бир шойкум.
Короодо – карт теректин бутагында
оронуп жашыл өмүргө
магдырап көшүгөн жаңы дүйнө,
сага салам берип келген чыйырчык
чырылдайт,
кудайга үнү жетип-жетпей,
күтүнгөнсүп бир аян,
түшүнгөнсүп азыр араң доюрлукту…
Ишенчээк байкушум-ай,
камындың неге мынча быйыл эрте?
Азгырдыбы максатың – жаз?!
күтүнгөнүң…
Ишенчээк байкушум, ай!
Үшүбө…үшүбөгүн…
Жаныңы кайсы жаннат жай кыларын
сен эмес, табият да өзү билбейт,
бирок сен күткөн дүйнө
көөлгүп, түш-өңүңдө келээри чын.
Үшүбө, үшүбөгүн!
чыйырчыгым!
22-апрель, 71-ж.
* * *
Сен келесиң, бороон күндө келесиң,
Боздоп, ыйлап шамал тыткан элесиң.
Так өчөрдө таттуу үмүтүм үзүлүп
Талыкшыган таңды күткөн терезем.
Таалайымда сени дайым көрүш бар,
Тагдырыма жааган күнү көбүк кар.
Ошондуктан жашоо, тирлик дегениң –
Мен үчүн бир ала дүмбүл өрүкзар.
Бу дүйнөдө баш чайкабай барам тим,
Бакытымды баскан күнү каран түн!
Мезгилинде беймаанисиз мерт болуу –
Мен үчүн бир улуу күнгө карантин.
9.06.71-ж.
“РЫЦАРЛАР” ЦИКЛИНЕН ЖЕ МҮРЗӨДӨГҮ ЖАЗУУ
I
Тааныгысы келген анын
дүйнөлүк салгылаштын
таржымалын,
дүйнөлүк кылычтардын жалаңдашын,
ойлордун чабыттарын.
Сүйгөн ал жылдыздын жанбай турган
жерлерде жанышын,
сүйгөн ал сүйүүлөрдүн кыйырсызын…
II
О аны тоодон кулап өлдү дешти
(сүйчү эле бийиктикти, эсил кайран).
О аны өлдү дешти
ойношчул бир аялдын коюнунда
(бу маркум талгак эле күндөй сүйүүгө).
Өлдү дешти жер кепеде
(дүйнөнүн чатырында мерт болууну эңсеген эле).
III
Ал өлдү:
чабыттоодо деми солгун,
ойготпогун!
Жан досу сапар-жолдун.
Дүйнөнүн тынчтыгына кепил болуп
маркумдун оо, дүйнөсүн берген кудай!
15.06.71-ж.
* * *
Саргарып каттар жазып жетимсиреп,
сен мага төрөлдүң не экинчи ирет?
Качанкы коңгуроолор кагып мээде,
ачылдың кайра эмнеге алиппедей.
Санаасыз сан жыргалга кеттиң коштоп,
өмүр шо – өтүп кетмей өткүн окшоп.
Тоскоолсуз. Турмуш дагы. Дубал дагы.
О не деген сүрөт бу – дубалдагы!
Жалбарып каттар жазып жетимсиреп
сен мага төрөлдүң не экинчи ирет…
Дүйнөнү тааныш таттуу, таныш таттуу.
Жакшы эле ошол кезиң табышмактуу…
17.02.72-ж.
