Делдеңбай

(жомок)

Илгери бир кишинин эки уулу, бир кызы бар экен. Улуу кызы турмушка чыгып, эки-үч балалуу болуп, күйөөсүменен ынтымактуу жашап, орто оокаттуу болот. Атасы эң улуу баласын үйлөнтүп, баласы эки балалуу болот. Кичүүбаласы – Делдеңбай. Бир күнүэнеси өлөт.

Ошондо атасы:

– Бир кой, бир кап ун, кепин үчүн он эки, он беш метр ак кездеме апкел, кудаларга, жездеңе, эжеңе кабар айт – деп, Делдеңбайды ат мингизип, эжесине жиберишет. Ошентип, Делдеңбай эжесине келип, атасы менен агасынын айткан кабарын айтат. Эжеси менен жездеси сураганынын баарын берип, өздөрү:

– Эртең барабыз, –деп калышат.

Жолдо келе жатса, алдынан карышкыр чыгат.

«Кудайдын ити курулай ачка экен» – деп, коюн ага берет. Андан ары кетип бара жатса, камыш желпилдесе: «Кудайдын келини кур жүгүнбөйт» – деп, кездемесин айрып, камыш башына байлап салат. Андан ары келе жатып башат көрөт. «Кудайдын казаны кур кайнайбы» – деп, унун чалып кетет.

үйүнө барып, ушундай деп жөнүн айтат. Айласы канча, сырын билет, унчукпай калат.

– Уул, баланы терметип тур, мен уй саап келем, – дейт жеңеси.

Делдеңбай баланы терметип олтурса ыйлайт, башын сыйпаса мээси былкылдайт.

– А мээси курттап кетиптир – деп, мээсин оюп салат. Жеңеси келсе, баласы дым жок жатат.

– Бала эмне болду? – деп, Делдеңбайдан сураса:

– Мээси курттап кетиптир, куртун алып койсом эле уктап жатат, – деди.

Айла жок ыйлап-сыктап кала беришет.

Ушуну менен Делдеңбай делдеңдеп кетип бара жатса, жылан жатат, аны чөнтөгүнө салат. Андан ары баратса, бир жумуртка жатат, аны да чөнтөгүнө салат. Андан ары баратып эски журттан шибеге таап алат, муну да чөнтөгүнө салат. Андан ары баратып, бээлер тууп жаткан жерден бээнин чөбүн алат. Андан ары делдеңдеп келе жатып, бир ээн жерден бир боз үйгө туш келет. үйгө кирсе эч ким жок. Сабадан кымыз ичип, тоюп, жыланды салып, отту көзөсө көмөчүбар экен, анын ордуна жумуртканы көөмп, төргө шибегени түбүн ылдый кылып учун чыгарып коёт, эшиктен чыга бериш улагага бээнин чөбүн жайып коюп, өзүжабыкка жатып алат.

Аңгыча жезкемпир келип, кымыз ичейин деп, сабаны ачып, жыланды көрүп чочуп, көмөчүн жейин деп отту көзөсө, жумуртка тарс жарылып, көзүнө жабылат, чочуп кетип төргө отура калайын десе шибеге кирип кетет. Ыргып туруп, эшикке чыгайын десе, бээнин чөбүнө тайгаланып жыгылып, башы босогого тийип, жарылып өлөт. Күлүп жатып Делдеңбай да өлөт экен.

Сагын Ашырбай уулу,
Буудайбек Сабыр уулу түзгөн “Жомоктор жана жомокчулар” китебинен алынды,
“Мурас”