Фатима Абдалова

1960-жылы Базар-Коргон районундагы Беш-Бадам айылында туулуп өсүп чоңойгон. Кыргыз улуттук университетинин журналистика адистигин 1982-жылы аяктап, Базар-Коргон райондук гезитинде, мамлекеттик Китеп палатасында, Улуттук телерадио компаниясында эмгектенген. Учурда «Азаттык» медиаинститутунда кабарчы.

Акындын «Бешик боо», «Ай жарыгында», «Жүрөктөгү шамал» ыр жыйнактары басылып чыккан. Фатима Абдаловага «Ай жарыгында» ыр китеби үчүн 1997-жылы Алыкул Осмонов атындагы адабий сыйлык ыйгарылган.

 

Фатима Абдалова жана анын чыгармачылыгы тууралуу

«Акындык аял үчүн азап»

Фатима Абдалова, акын: «Ырларымды балдарым да аярлайт»

Кыздар поэзиясындагы кызгалдактуу кыр

 

Ырлар

ТИЛЕК

Энеке, мен бир күнү үйүңөргө,
Акжолтой уяң келин болуп барам.
Баласаак жүрөгүңө мен жүгүнөм,
Боорсок жыттуу той үйү көшөгө ачат.

Апамдай жумшак өөп маңдайымдан,
“Көшөгөң көгөрсүн” деп жоолук салып,
Бир илим сары майын жегизесиң,
Кылтыйып көшөгөмө жарданышкан,
Кылыктуу бөбөктөргө ичим ысыйт,
Мен силердин күлкүчү жеңеңермин!

Энеке мен бир күнү үйүңүздө,
Түйшүкчүл өзүңө окшош эне болом.
Уулумдун апам берген бешигине,
Сактаган көз мончогум тагып коём.
Энеке, мен да күнү ордумда отура албай күйпөлөктөп,
Үйүмө келин тосом!

 

МЕН ДҮЙНӨНҮ АПАМ МЕНЕН ТААНЫГАМ

Мен дүйнөнү апам менен таанысам,
Мен апамды көйнөгүнөн тааныгам.
Тирүү болчу көйнөгүнүн гүлдөрү,
Баскан сайын бажырайып ачылган.

Мен дүйнөнү апам менен таанысам,
Мен апамды жыты менен тааныгам.
Жыттачу эле магдыратып жытына,
Чыкпачы эле, чыкпачы эле жаныман.

Мен дүйнөнү апам менен таанысам,
Мен апамды колдорунан тааныгам.
Жылуу болчу, жумшак болчу колдору,
Кармашканда бала боюм балкыган.

Мен дүйнөнү апам менен таанысам,
Мен апамды күлгөнүнөн тааныгам.
Күнгө окшошуп кетээр эле күлкүсү,
Күндүк жолдун ары жагынан чакырган.

Мен дүйнөнү апам менен таанысам,
Мен апамды жоолугунан тааныгам.
Тирүү болчу жоолугунун гүлдөрү,
Баскан сайын бажырайып ачылган!

 

ТОКТОП КАЛГАН ЖАЗ

… Аппак тоонун артында Жаз бар эле
Түндөрүндө токтогон Ай жанчу эле.
Айды тоспой, өтүшүп тегеренип,
Ак булуттар агарып айланчу эле…

Күнгөй тоонун артында Жаз калды эле,
Күндөрүндө токтогон Күн жанчу эле.
Күндү тоспой өтүшүп тегеренип,
Күмүштөнүп булуттар айланчу эле…

Жаным, ошол Жаз жакка кетелиби,
Дары суудай дайрасын кечелиби…
Бүрү такыр түшпөгөн ошол жаздын,
Гүлүн эмес, күлкүсүн терелиби…

Жаным, ошол Жаз жакка баралыбы,
Кол кармашып күлүңдөй басалыбы…
Күз келбеген, эч качан кыш келбеген,
Токтоп калган Жазда аман калалыбы.

 

КАНДАЙ БАКЫТ

«Апа, мама» дегениң кандай бакыт!
Боюм балкып боорума жаттым басып.
Эки мама меники, эрмегим деп
чымчыганың жанымды магдыратып…

Уктап кетем магдырап, уктап кетем,
тартсаң дагы чачымдан уктай берем.
Сен оорубай, коркутпай жүрсөң болду,
көңүлү өсүп, оорубай жүрөт энең.

«Ба-а-бо-о» деген сөзүңдөн, балапаным,
Айды, Күндү өзүң деп караганым.
Ай менен Күн асманда көрүнбөсө,
Айдай, Күндөй үйүмдө өзүң барсың.

Мен Сени түшүмдө көрдүм эле…
«жалт» карап, жанымдан өттүң эле…
Жаркылдап жүрчү деп кабак түйбөй,
чачымдан аярлап өптүң эле…

Сен мени эч кимге кыйбас элең,
көңүлгө көрөгөч, кылдат элең.
Сезимди сестейтип сел каптаса,
Сен мени калкалап турар элең…

Санаага сайылган жебем менин,
саргайбас кызыл гүл берем дедиң…
Түндөрүң Ай чыкпай өтүп жатса,
Ай кармап бир күнү келем дедиң…

Көзүмдөн айланган жебем менин,
көөнөрбөс кызыл гүл берем дедиң…
Күндөрүң Күн чыкпай өтүп жатса,
Күн кармап бир күнү келем дедиң…

Сага деген таарынчымды таңгактап,
мен ичиме салып жүрөм ар убак.
Сени — көрбөй өлүш үчүн күтпөдүм,
акыр бир күн келерсиң Сен ал сурап…

Акыр бир күн Сен ал сурап келерсиң,
таарынчымдын таңгактарын чечермин,
Тоо көтөргөн ийиндерим титиреп,
токтоналбай, ыйлай-ыйлай берермин…

 

* * *

Ар бурчу аман турса Ата-Журттун,
менин да сиңип турар ичкен суум.
Зыркырап, ооруксунса бир ыптасы,
мени да оорунсунтар урган суугу.

Коңшумдун короосуна кайгы кирсе,
коңултак тартар менин үйүм дагы.
Пардасы түшүрүлгөн жалгыз үйгө,
айылдын аза тутар дүйүм багы…

Аркырак аз өмүрдүн ташпүшү көп,
ташпүштү мээнет менен жеңсе болор.
Ынтымак бузулбасын ырыскылуу,
темирге урунбасын ыйык жолдор-

Жарыгы тийбей сан-миң жылдыздардын,
түнүндө жолдор мынча опурталдуу-
Ак пейил адамдарды сагынгандыр,
ак түндөр кут түшүрүп сонуркатчу…

Ачкычы жакшылыктын пейилде го,
пейилде, парасаттуу кенендикте.
Сан көйгөй сапырылып калат беле,
саресеп салсак чогуу мейкиндикте…

Ак канат периштелер, барсыңарбы?
Ак жолду арачалап калгылачы…
Чындык деп ооруп калган адамдарга,
чырактай акыры бир жангылачы…

 

МЕН КАЧАНДЫР ЖАШАП ӨТКӨН ӨҢДӨНӨМ

Мен качандыр жашап өткөн өңдөнөм…
эс учумда кызыл талаа өрттөнгөн…
Кызыл талаа… Күн алыстап мен өчкөн?

Жоогазындуу жолду карап турамын,
мен бир убак аны басып өткөндөй…
Чоочун жолдун кайдан тааныш булагы?
мен качандыр даамын татып көргөндөй…

Сени көрүп жүрөгүмө не «зырп» этти,
беймаал, жолдо бараткан бир бейтааныш?
Эски сүрөт карегимен «үлп» этти,
качандыр бир болгондойбуз биз тааныш…

Мен деңизде болуп көргөн эмесмин,
терметкен да эмес мени кемеси.
Делбиретип деңиз мынча сагынтат,
толкунунда калган өңдүү элесим…

…Эс учумда эс учурган айталаа?
Айды ээрчип мен бараткан араба?
Ташка тийип, ат туягы үзүлөт,
сапар соңун билсе билер Ай гана…

Эс учумда гүл төшөлгөн күнталаа?
гүлдү кечип мен бараткан араба?
Гүлгө оролуп, ат туягы жоголот,
сапар соңун билсе билер Күн гана…

Кылымдарда кабат-кабат пардалап,
эгер мага пардаларын ачса алар,
Айнегинен «жарк» этчүдөй өңдөнөм,
жаңырчудай менин үнүм аскадан…

Мен качандыр жашагандай өңдөнөм…

 

* * *

Караңгыда катып турсам нестейип,
маңдайыма учуп түштү Ак чекит…
Сүйөм дебей, сүйдү ыйлаган көзүмдөн,
сага жолдош болом деди жан шерик.

Ак чекиттин кудурети күч эле —
мени өзүнө ишендирген түз эле.
«Түрсүлдөбөй», салкын соккон жүрөгүм,
эми эч кимге ишенбейм деп жүрдү эле.

Ак чекитке калдайган түн жыгылып,
жанбооруман чыкты бир ыр сызылып.
…Ал Ак чекит — жарыгынан айныбас,
Айдын жерге учуп түшкөн сыныгы…

 

ОЙ САПТАР

Жер-Океан каптап турат дүйнөну,
Сүзүп жүрөт биз отурган Жер кеме.
Качан түштүк, кайдан келип отурдук,
Жүрүп деле жетпей койдук жээкке…

* * *
Булуттар тоолорго токтоп эс алышат…

* * *
Суктанып карап сулуу, эстүү адамды,
Мунун да бир кун өчөөрүн ойлоп,
Көңүлүм тартты караңгы…

* * *
Антип анча көңүлүңдү чөктүрбө,
Мындай кездер келет, кетет өмүрдө.
Беките бил бетиңдеги бейтынчың,
«Кыйындарга» кыйналгандай көрүнбө.

* * *
Жүрөгүмдүн күңгөй жагын көргөзүп,
Тескей жагын жашырдым.
Капалыкты калп күлкүгө көмкөрүп,
Келсе дагы жышыгым…

* * *
Көтөралбай чөксөм ыксыз бир сөзду,
Бир унчукпай барып тоону көтөрдүм.
Адам байкуш жаман сөздөн түгөнүп,
Жакшы сөздөн турат экен көгөрүп…

* * *
Жүрөктөгү көзүм сенин дайныңды,
Мелтиреген мейкиндерден көрчеле.
Шаталында учуп-учуп сан жылдын,
Сагынычын сага ичинен төкчеле…

* * *
Жүрөгүм көп нерседен өйүй берип,
Жукарды, бошоң тартты бурамасы…
Нени эңсейт, нени күтөт – көңүл бөлүп,
Же анын датын бирөө угалсачы.

* * *
Көңүлүмдү сурадың көрушкөндо,
Көп аракет кылбадың өбүшкөнгө.

* * *
Көп эле жолу көңүлдү койдуң оорутуп,
Ушу анан сага колумду кантип берейин,
Салынбай калсам, салынбай калдым жоолугүң,
Бир чети буга жеңилдей түштү көңүлум.

* * *
Башкалыгың, өзгөлүгүң эсимде,
Байрактарды илип кеткен сезимге…

* * *
Мейли эл менен, мейли жалгыз болоюн,
Сен тарапка чуркай берет ойлорум…

* * *
Чектелүү болгон менен менин дүйнөм,
Теңирдин аңдатары түмөн-түмөн…

* * *
Ак булуттар асманда токтоп турат.
Чекесине жибектей жел тийселе,
Жолго чыккан кербендей жөнөйт чубап…

* * *
Байлоосунан бошой түшкөн жоолугуң,
Шыпырылып барып учту шамалга,
Кармаймын деп чуркап жүрүп отуруп,
Өзүң дагы учуп кеттиң шамалга…

* * *
Эңсейсиң да деңиз жарган кемени,
Алымсынбай калагы бар кайыкка.
Так төбөңдө Күн турса да нетмексиң,
Калсаң эгер калагы жок кайыкта…

* * *
Айнеги жок терезенин тушунан,
Жалгыз терек үйдү көздөй умтулат…

* * *
Байпактарын жамап атып баламдын,
Бактысы бүтүн болсо дедим, каралдым.

* * *
– Таарынганың жокпу, – деп сурайсың улам,
Таарынтып койгонуңду туйганыңан…

* * *
Жүрөгүм «тыз» деп кызгандым сени кыздардан,
Бурулуш жолдон, бурулуп сага кылчайган,
Түйтөйө түшпөй, суктандым сага ансайын,
Сулуулук жайын баалаган менде ыр бардан.

* * *
Кыш келип дагы мээнет басканында,
Теңирдин алыскы бир асманында,
Тагдырдан өмүр бою күтүп жүргөн,
Таалайым даярдалып калган тура…

* * *
Кайран гана сенсиз өткөн жаштыгым,
Сага акыры жолукканда түгөнгөн.
Жымыңдаган жылдар артта калышып,
Жылып булут, асман бат-бат бүркөлгөн…

* * *
Эски баары, эски баары, бүт эски,
Кантип эми жаңылаймын бул эсти…
Эскилерди жаңылаймын деп жүрүп,
Өзүңдү өзүң эскирткениң бил эми.

* * *
Карызга пул сурасаң, бир сом чыкпайт,
«Ycтөккө» – деп сурасаң, жайнап чыгат …

* * *
Чоң эркекпи, жаш жигитпи, балабы,
Көрө калып туруп калган аялды,
Орун берсе автобустан, көптөрү
Отуруп алат унутуп ырахмат айтканды.

* * *
Оро-пара чыга калып оюбуз,
Бири-бирине бой таштады боюбуз…

* * *
Укугуңду жакшы билип, милдетиңди билбейсиң,
…Кудай жазган укугума териң тарып, терстенип,
Милдетимен мизилдеген ар кынтыкты издейсиң…

* * *

Билмексенге салаарыңды күтүп, айтсам бир сөздү,
Билмексенге салбагандай бир мулуюп күлгөнүң…

* * *
Сен жарыксыз, караңгыдан кыйналсаң,
Ал жарыктан, караңгысыз кыйналат.

* * *
Арамзаңды сезгендей болуп ичимен,
Өзүмдүн гана «арамзам» деп иригем…

* * *
Биз баладан үмүттөнүп ишенсек,
Кудай дагы бизге, балким, ишенет…

* * *
Сезем, туям… Таза эмессиң сен деле,
Таза ойлонуп, тазалаган мен эле…

* * *
Тогуз кабат бир үйгө тогуз күркө.

* * *
Көз да жетпей, эс да жетпей чексизге,
Көзүм жетти менин байкуш чегиме.

* * *
Жаз келгени качан, жазды жүдөтүп,
Суук шамал жаз акысын талашат.
Жаз унчукпай, жаз мелтиреп, үрпөйүп,
Чапан чечпей түгөнүп да баратат…

* * *
Өлбөстүктүн дарысы табылыптыр…
Кимдер ичип аны эми, кимдер ичпейт?
Табылганы өлбөстүн жаңылыштыр,
Өлүм гана адамды ылгап, иргээр…

* * *
Kөп адамга карыздармын өмүрдө,
Дары куйган дарманы курган көңүлгө.

 

АЙНЕКТЕ ТУРАТ ТУМАН

Айнекте турат туман, Күн жок, Ай жок,
Ал неге айнек тушка аяды токтоп…
Оюм да «азып-тозуп» бир жерде эмес,
Алыста ооруп аткан агамды ойлоп…

Агам ай, ак көңүл бир, момунум ай,
Көргөнү барып сени чоочудум ай,
Каралжын ойлор басты жүрөгүмдү,
Апамдын түшүмдогү жоолугундай…

Атан-соо ушу кыштан чыгып алсаң,
Бел байлап кетер белең жашыл жаздан…
Бойлогон айнек тушту туман кетип,
Болсокен түшүм жалган, түшүм жалган…

 

* * *

…Суук деле кетип калды жаз келип,
Бирок суук алып кетти агамды…
Кышы бою кар каралжын жаай берип,
Кышы бою туман ороп айламды…

Бир карайкы жүрдү айланып үйүмду,
Далым менен туйдум анын жүргөнүн…
Шайтан-шабыр аралады түшүмдү,
Эчен жолу чоочуп турдум түндөрү…

Карайкыда камаланган күндөрү,
Кайгыргандай чыкты итимдин үргөнү.
Мен көрбөсөм, көрдү балким макулук,
Көз алдымда көрунбөгөн дүйнөнү…

 

БИЗ КАЙДАБЫЗ

Биз бир Күчтүн жетегинде турабыз…
Турган менен бизде деле айла көп…
Тиктеп турат бизди көгүш мунарык,
Жадагалса тыңшайт жерде жаткан чөп…

Ооба десең, бизде деле айла көп,
…Айлаң келип бир бутага байланган.
Сан жылдарды чиркештирип барган көч,
Артты көздөп кайрылалбайт кайтадан…

Ооба десең, бизде деле айла көп,
Айлаң келип тизгинделген, чектелген…
Караңгыдан парда тарткан кайран көз,
Тирүүлөргө жер бетинен кезикпейт…

Биз бир күчтүн жетегинде турабыз,
Айласы көп айлабыз да, айласыз…
Өзүмду өзүм чоочуй карап турамын,
Айтчы досум, биз кайдабыз, кайдабыз…

 

БАЛДАРЫМ АЙ

Балдарымды жетелеп барам жолдо,
«Балдарым» – деп эзилген санаам бойдо,
Жыртык, суук күндөрдү жылаңаяк,
Баратабыз калтырып баскан жолго…

Үйсүз калган күндөр да өттү баштан,
Келе бердик жол менен жамгыр баскан.
Талып туpcaм кайратым кете түшүп,
Тагдыр бизге тар жолдон эшик ачкан…

Балдарым ай, балдарым, балдарым ай,
Жалгыз жаным үч бөлгөн кан-жаным ай.
Көп нерсени силерге бералбадым,
Көртирликтен көп өксүп, аксадым ай…

Бирок силер жакшы адам болосуңар,
Эсиңерде биз көргөн жолдогулар…
Жолдогулар, мен айткан жаңы жомок,
Жол көрсөтүп силерге, ойдо турар.

 

ДЕҢИЗ МОНЧОК

«Деңиздердин өлкөсүнө баратам,
Деңиз мончок ала келем өзүңө» –
дегениңде таң калыштуу карагам,
Таң калгамын мындай капыс сөзүңө…

Деңиз мончок ала келем дегени,
Ооба, мени «сүйүп калдым» дегени,
Тилеги болсо деңиз мончок берери,
Анда ал мончок жүрөгүнүн белеги…

Кызыл бекен, жашыл бекен ал мончок,
Ичтен ойлоп, күттүм кыйла күн болжоп,
Деңиздердин өлкөсүнө көп бардың,
Бирок сенден алигече кабар жок…

 

КЫЗГАНЫЧ

– Aпa, мени кызганыч ээлеп алды…
– Кызганычка кызым көп алдырбагын.
Пайдасы жок түбу ошол кызганычтын,
Сала бербе дайрага кайырмагың…

Сала берсең дайрага кайырмакты,
Балыктыбы, чөп-чарды илип чыгат.
Байкасаң да күйөңдүн «жашынганын»,
Түшүп алып артынан турба сурап…

…Мен да атаңды жаш кезде кызганчу элем,
Бирок ичтен кармагам сабырымды.
Түз айтпастан, «айлантып» айткан элем,
Бир аз күлүп, «түзө» деп басышыңды…

– Болбой эле күйүгүп атам aпa,
– Анда барып теректи карма, балам.
Мухаммед да ушинткен Фатимага,
Дилдиреген барикке өтсүн санааң…

 

АТА ЖУРТ

Ата журтум дүйнөдөгү борборум,
Эстен кетпейт өзүңө зар болгонум.
Түркияда алты күндөй болом деп,
Алты жылы жашагандай болгомун…

Мүнөт өтпөй, саат өтпөй, күн өтпөй,
Ата журтум дүйнөдөгү күнөстөй.
Сени көздөй кача берип ойлорум,
Сезилгенсиң кала берген жүрөктөй…

Анда көрүп түрккө тийген кыздарды,
Ого бетер кусам артып кыйналдым.
Алар мага бактысыздай көрүндү,
Алар мага муңайгандан муңайды…

Алар мага муңайгандан муңайды,
Кантип жашайт көрбөй биздин Күн-Айды.
Кантип жашайт көрбөй ата-энесин,
Кантип жашайт тагдыр жазган жылдарды…

 

СҮРӨТЧҮ БАЛА
(поэмадан үзүндү)

…Үч миңинчи жылды көрдүм, — дейсиң да…
Үнсүздүктөн — «үл-бүл» парда түрүлгөн.
Он жыл эмес, он кылымдын алдында,
Оңуп кеткен булуттардан — сүзүлгөн…

– Сен каякта, о ал кылым каякта…
…Кандай экен ал кылымда адамдар…
Кандай экен Ай, Күн, Асман, Жер бети,
Жаңыларды жаңы болуп караткан…

Бүгүнкүдөй жашыл бекен дарактар?
Эскирбеппи Асман, мейкин талаалар?
Өлүм дабаа табылыппы же жокпу,
Өлбөйт бекен, өлөт бекен адамдар?..

– Ушул Асман, ушул эле Ай, аалам,
Болгону анда жүрөт бизден башкалар…
Биз сыяктуу өлөөрүнө кейишип,
Биз сыяктуу өмүрдү издеп бараткан…

 

ЖҮРӨКТӨГҮ ГҮЛДӨР

О, жүрөктүн гүлдөрү көрүнбөгөн,
Күзбү-кышпы бүрлөрү төгүлбөгөн,
Көлөкөдө көңүлүң калса бирок,
Соолуп калган солуктап, өчүп өңдөн…

О, жүрөктүн гүлдөрү көрүнбөгөн,
Угуп турган ааламды, көрүп турган,
Күлкү жааган, гүл жааган өткүндөрдөн,
Өмүр болуп өмүргө өсүп турган…

О, жүрөктүн гүлдөрү көрүнбөгөн,
Сезип турган жаманды, кейип турган,
Тышы жылтыр, ичи жок төгүндөрдөн,
Өзгөрүлүп өңүнөн кетип турган…

О, жүрөктүн гүлдөрү көрүнбөгөн,
Көрүнбөгөн дүйнөнү көрүп турган,
Суук кептен сустайып, өчүп өңдөн,
Көңүл менен көрүнбөй өсүп турган…

О, жүрөктүн гүлдөрү көрүнбөгөн…